کره شمالی غذا ندارد؛ فروپاشی نزدیک است؟! - مدرسه مالک اشتر

به گزارش مدرسه مالک اشتر، پایگاه خبری-تحلیلی نشنال اینترست در گزارشی به مساله وقوع بحران کمبود شدید مواد غذایی در کره شمالی پرداخته و به طور خاص سعی نموده به این پرسش اشاره کند که آیا وقوع این بحران، می تواند نظامِ سیاسی کره شمالی را با بی ثباتی رو به رو کند و موجب ایجاد تحولات عمیق در این کشور گردد؟

نشنال اینترست در این رابطه می نویسد: کره شمالی بار دیگر با بحران کمبود شدید مواد غذایی رو به رو شده است. البته که این موضوع، بحرانی دیرینه در کره شمالی است با این حال، این مرتبه دولت کره شمالی هم به این مساله، اذعان نموده است. در آخرین بحران غذایی که در اواخر دهه 1990 میلادی در کره شمالی رخ داد، رهبرِ وقت این کشور کیم جونگ ایل قویا وقوع بحران در کره شمالی را رد کرد. این در حالی بود که در نتیجه این بحران، قریب به یک میلیون نفر در کره شمالی جان خود را از دست دادند. با این حال، خوشبختانه این مرتبه رهبر فعلی کره شمالی یعنی کیم جونگ اون، حداقل به این واقعیت اعتراف نموده و کلیتِ بحران را پذیرفته است. این بدان معناست که احتمالا وی میخواهد تا کاری را برای مقابله با این بحران انجام دهد. اگرچه کیم جونگ اون را نمی توان فردی اصلاح گر دانست، با این حال وی نسبت به اسلافِ خود، به شرایط مالی کشورش بیشتر اهمیت می دهد.

به گزارش مدرسه مالک اشتر، ظاهرا دلیل اصلی وقوع بحران غذایی اخیر در کره شمالی، شرایط آب و هوایی این کشور است. حدودا 25 سال قبل هم برای بحران غذایی و قحطی در کره شمالی، همین دلیل ذکر شده بود (از سوی دولت کره شمالی). این در حالی است که کره جنوبی که در فاصله کمی از کره شمالی قرار گرفته است، با یکچنین چالشی و وقوع قحطی و گرسنگی در کشور خود به دلایل آب و هوایی و جوی رو به رو نیست. در این رابطه بعضی از تحلیلگران بین المللی بر این باورند که وجود فساد و همچمنین سومدیریت در کره شمالی، دلیل اصلی وقوع بحران های غذایی در این کشور است.

تحریم ها هم بر بحران غذایی کره شمالی تاثیر گذار هستند، با این حال تاثیر آن ها بر سیستم کشاورزی کره شمالی، تا حد زیادی حاشیه ای است. تحریم های بین المللی عمدتا بر کالا های لوکس و بعلاوه تجهیزات صنعتی که قابلیت استفاده دوگانه برای مسائل موشکی و نظامی دارند، اعمال شده اند. از طرفی، یاری های بشردوستانه ای هم به کره شمالی وجود دارند که دولت این کشور قویا پذیرش آن ها را رد می نماید. بسیاری از نهاد های بین المللی تاکید دارند که حتی اگر کره شمالی یاری های بین المللی به این کشور را بپذیرد، اطمینان ندارند که این یاری ها واقعا به دست افراد احتیاجمندِ به آن ها برسند. این چالش در اواخر دهه 1990 و در جریان بحران غذایی کره شمالی در آن سال مطرح بود و اکنون هم مطرح است.

با این همه، عده ای از ناظران و تحلیلگران بر این باورند که اگر کیم جونگ اون بر خلاف رهبران قبلی کره شمالی بپذیرد که یاری های بین المللی به این کشور سرازیر شوند، این بدان معناست که او سعی دارد تا یک اصلاح گر باشد. در این رابطه اگر وی این یاری ها را بپذیرد باید بداند که یکسری شروط هم از جانب طرف های بین المللی برای کره شمالی ارائه خواهند شد تا این اطمینان خاطر حاصل گردد که یاری ها واقعا به دست افرادی که به آن ها احتیاج دارند خواهند رسید.

یکی از دلایل دیگری که موجب وقوع بحران گسترده کمبود مواد غذایی در کره شمالی شده، بسته شدن مرز های مشترک این کشور با چین، به دلیل شیوع گسترده ویروس کرونا بوده است. اقتصاد کره شمالی با چالش های گسترده ای رو به رو است و مقدار بهره وری و ناکارآمدی در آن بالا است. رژیم کره شمالی برای اینکه از وقوع بحران های غذایی در این کشور جلوگیری کند، تا حد زیادی چشم به واردات غیرقانونی مواد غذایی از چین دوخته است. پیش از این هم در مواقع وقوع بحران های غذایی، جهت هایی از سوی مردم کره شمالی که ناامیدانه در پی کسب مواد غذایی بودند، به شمال شرق چین ایجاد شده است. این مرتبه، کره شمالی که سیاست های سخت گیرانه مرزی هم دارد، چندان در مورداین جهتها، سخت گیری نمی نماید، زیرا می داند که همین جهت ها می توانند تا حدی، بار بحران مواد غذایی در کره شمالی را سبک کنند و از ایجاد ناامیدی عمومی و بحران در این کشور، جلوگیری کنند.

بدون تردید وقوع قحطی، خود دلیلی روشن برای وقوع یک انقلاب می تواند باشد: وقتی انسان ها هیچ چیز نداشته باشند که بخورند و شدیدا گرسنه باشند، عملا هیچ چیز برای از دست دادن ندارند. اگر نظام سیاسی کره شمالی نتواند مردم را سیر کند، راهی جز سقوط پیش روی خود نخواهد دید.

در جبهه مقابل انتخاب های دیگری هم وجود دارند مثلا این نظام سیاسی باید رویه های خود را تغییر دهد و مثلا پذیرای یاری های خارجی باشد. در غیر اینصورت، باید خطر جیره بندی اقلام اساسی غذایی و بعلاوه اعتراضات گسترده و خشونت بار را به جان بخرد. حتی مائو زدونگ رهبر اسبق چین هم وقتی با امواج سهمگین قحطی و گرسنگی در داخل کشورش رو به رو شد و نتوانست واقعیت ها را انکار کند، مجبور شد تا سیاست مالیِ جهش عظیم به پیش را اعلام کند تا بتواند تا حدی شرایط نابسامان مالی کشورش را بهبود بخشد. با این همه، نظام کره شمالی برای دهه هاست که هرگونه تغییری را قویا رد می نماید. شاید دلیل آن هم این باشد که هراس دارد مبادا با باز شدن فضای این کشور، سیل گسترده ای از درخواست ها از دولت کره شمالی مطرح شوند و این نظام سیاسی نتواند به آن ها پاسخ دهد. در این شرایط، اگر نظام کره شمالی نخواهد تغییری ایجاد کند، تنها گزینه قابل اعتماد و تکیه برای آن، واردات از چین و استفاده از پیوند های عمیق با این کشور جهت برطرف بحران مواد غذاییِ کره شمالی است.

در این چهارچوب، وقتی از ارتباطات کره شمالی با چین به دلیل شیوع کرونا و دیگر بحران ها، تا حد زیادی کاسته شده، بحران ها در کره شمالی تجمیع می شوند و ناگهان خود را در قالب بحران مواد غذایی، به نحو غیرقابل قبولی نشان می دهند. کشاورزی اشتراکی تا حد زیادی ناکارآمد است و این مساله وقتی با مساله فساد در کره شمالی همراه گردد، بیش از پیش بر دامنه بحران ها در این کشور می افزاید.

در بحران غذایی قبلی کره شمالی، پیونگ یانگ راه چاره خطرناکِ گرسنگی دادن به مردم کره شمالی را انتخاب کرد. در آن موقع هیچ شورش و بحران سیاسیِ قابل توجهی در کره شمالی رخ نداد. این بدان معناست که رژیم کره شمالی تا حدی باثبات است. این نظام سیاسی در اواخر دهه 1990، به 10 درصد از جمعیت خود گرسنگیِ شدید داد و هیچ اتفاقی هم علیه آن نیفتاد. این مساله حقیقتا قابل توجه است و احتیاج به مطالعه و پرداخت علمی دارد.

نظام سیاسی کره شمالی اکنون به بحران مواد غذایی در این کشور و ابعاد مختلف آن کاملا واقف است. کیم جونگ اون وقتی قدرت را به دست گرفت، وعده داد که یکچنین بحرانی هایی، دیگر در تاریخ کره شمالی تکرار نخواهند شد. این موضع گیری رهبر کره شمالی تا حد زیادی بازتاب دهنده این دیدگاه بود که وی ایمان داشت که اگر بار دیگر در کره شمالی یک بحران مواد غذایی رخ دهد، این کشور قطعا از حیث سیاسی و ثبات خود، با چالش ها و بحران های گسترده ای رو به رو خواهد شد. از این رو، پرداختن به این مساله، از جمله اولین موضوعاتی بود که کیم جونگ اون به آن اشاره نمود.

در این راستا باید پرسید که آیا نظام کره شمالی اکنون باثبات است؟ آیا وقوع بحران غذایی در کره شمالی، با واکنش شدید مردم این کشور رو به رو خواهد شد؟ در پاسخ باید گفت احتمالا نه. نظام کره شمالی 25 سال قبل هم به نحو شگفت آوری از بحرانی مشابه، جان سالم به در برد. چندان واقع بینانه نیست اگر بخواهیم بگوییم که کره شمالی در اثر بحران تازه مواد غذایی در این کشور دچار بی ثباتی می گردد. نباید فراموش کرد که در تاریخ 75 ساله نظام کره شمالی، هیچگونه انقلابی در این کشور رخ نداده است.

با این حال، کیم جونگ اون مجبور شد به بحران غذایی در این کشور اعتراف کند. امری که پدران وی از آن قویا خودداری می کردند. کیم جونگ اون از زمانِ به قدرت رسیدن، تاکیدات زیادی را بر ضرورت رشد مالی کره شمالی داشته است. اکنون که بحران غذایی در این کشور رخ داده، رهبر کره شمالی موقعیت خود و مواضعش را در خطر دیده است. در این شرایط، اگر چالش کمبود مواد غذایی به همین نحو ادامه پیدا کند، پیونگ یانگ چاره ای جز گگرددنِ مرزای خود با چین و به جان خریدنِ خطر شیوع گسترده ویروس کرونا در کشورش را نخواهد داشت. بدون تردید هزینه های وقوع یک قحطی گسترده در کره شمالی، نظیر آنچه این کشور در اواخر دهه 1990 شاهد بود، برای نظام سیاسی کره شمالی بسیار سنگین هستند.