بارداری کم خونمان می نماید؟ - مدرسه مالک اشتر

به گزارش مدرسه مالک اشتر، بارداری، این دوره خاطره انگیز زندگی، مادر را وادار می نماید نظم و اصولی را برای حفظ سلامت خود و جنین اش رعایت کند. اگر بخواهیم سلامت خون مادر و جنین را آنالیز کنیم، باید با کم خونی فقرآهن که شایع ترین نوع کم خونی در زنان باردار

ترجمه: یاسمین ثریا

لزوم چکاپ کم خونی فقرآهن قبل از اقدام به بارداری

بارداری، این دوره خاطره انگیز زندگی، مادر را وادار می نماید نظم و اصولی را برای حفظ سلامت خود و جنین اش رعایت کند. اگر بخواهیم سلامت خون مادر و جنین را آنالیز کنیم، باید با کم خونی فقرآهن که شایع ترین نوع کم خونی در زنان باردار است آغاز کنیم. در این مطلب ضمن پاسخگویی به مهم ترین سوال هایی که ممکن است درباره کم خونی فقرآهن به ذهنتان برسد، نظر تکمیلی دکتر رضا صفایی، فوق تخصص هماتولوژی و استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران را هم در ادامه پرسیده ایم.

با باردار شدن احتیاج بدن به آهن ناگهان به طور قابل توجهی بالا می رود زیرا حجم خون مادر باید تا 50 درصد افزایش یابد. آهن ماده مهمی برای فراوری هموگلوبین(پروتئین مهمی در گلبول های قرمز) است بنابراین بدن مادر برای خون سازی و افزایش فراوری گلبول قرمز، به آهن بیشتری احتیاج دارد. از طرفی جفت و جنین در حال رشد هم باید اندازه قابل توجهی آهن در اختیار داشته باشند. متاسفانه بیشتر خانم ها با ذخایر آهنی کم باردار می شوند و هیچ آنالیز قبل از بارداری ندارند. در نتیجه بدن برای این دوره حساس خصوصا 3 ماهه دوم و سوم آهن کافی در اختیار ندارد و کم خونی فقر آهن در مادر باردار پدید می آید.

با آغاز بارداری احتیاج مادر به آهن

از18میلی گرم در روز به 27 میلی گرم در روز می رسد. از آنجا که دریافت این اندازه آهن از رژیم غذایی به دلایل مختلف چندان مقدور نیست، معمولا پزشک زنان از خانم باردار می خواهد که مکمل آهن مصرف کند. کم خونی فقر آهن شایع ترین نوع کم خونی در زنان باردار است اما تنها علت کم خونی آنها نیست. کم خونی می تواند در پی دریافت نکردن اسیدفولیک کافی، از دست دادن حجم قابل توجهی خون یا بعضی بیماری های جدی یا بیماری های خونی ارثی(مثلا کم خونی سلول داسی شکل) ایجاد گردد. درمان هر کدام از انواع کم خونی با روش خاصی انجام می گردد. به خاطر بسپارید همه انواع کم خونی را نمی توان با مکمل آهن درمان کرد.

تشخیص کم خونی تخصصی است

در اولین مراجعه تان به متخصص زنان، از شما آزمایش خون گرفته می گردد. در این آزمایش هماتوکریت (درصد گلبول های قرمز موجود در پلاسما) و اندازه گرمی هموگلوبین خون را اندازه می گیرند. حتی اگر در ابتدای بارداری کم خون نباشید، احتمال اینکه در پی بارداری کم خون بشوید وجود دارد. بنابراین در انتهای سه ماهه دوم دوباره باید یک آزمایش خون بدهید. یادتان باشد کاهش هماتوکریت و هموگلوبین در نیمه دوم بارداری نسبت به نیمه اول دور از انتظار نیست زیرا در این دوره خون باید در چرخه بزرگ تری (جنین بیشتر رشد نموده) جریان داشته باشد و بعلاوه حجم پلاسما نسبت به اندازه سلول های خونی بیشتر افزایش می یابد اما این کاهش نباید خیلی شدید باشد پس تفسیر آزمایش خونتان را بر عهده پزشک متخصص بگذارید.

ممکن است کم خون باشید و علامتی نداشته باشید به خصوص اگر کم خونی تان خفیف باشد. در پی کم خونی احساس خستگی، ضعف و سرگیجه می کنید و شاید به نظر رنگ پریده برسید، خصوصا در ناحیه انگشتان، زیر پلک ها و لب ها. از دیگر علایم کم خونی می توان به تپش قلب شدید، تنگی نفس، سردرد، تحریک پذیری و اختلال در تمرکز اشاره نمود. تحقیقات نشان می دهد خانم های بارداری که ویار مواد غیر خوراکی مثل یخ، کاغذ، گچ و خاک می نمایند، معمولا کم خونی دارند. تحت هیچ شرایطی چنین موادی نخورید و در صورت ویار به آنها بلافاصله پزشک متخصص معالج تان را در جریان بگذارید.

اگر برای شما کم خونی فقر آهن تشخیص داده گردد، متخصص زنان برایتان مکمل آهن تجویز می نماید. دوز مصرفی این دارو به شدت کم خونی بستگی دارد و معمولا بین120-60 میلی گرم در روز است. یادتان باشد سرخود مکمل آهن مصرف نکنید یا مکمل را بیشتر از اندازه تجویز شده نخورید.

عوارض مصرف مکمل آهن

مقادیر بیش از حد مکمل آهن لوله گوارش را تحریک می نماید و معمولا باعث ایجاد یبوست می گردد. اگر دچار یبوست هستید، آلو بخورید زیرا هم ملین است و هم اندازه قابل توجهی آهن دارد. سوزش سر دل، حالت تهوع، استفراغ و اسهال از دیگر ناراحتی هایی است که در پی مصرف مکمل آهن ممکن است به آنها دچار شوید. برای پیشگیری از این مسائل می توانید مکمل را در زمان هایی مناسب از روز مصرف کنید. مثلا اگر قرص آهن معده تان را تحریک می نماید آن را قبل از خواب یا دراز کشیدن نخورید. در عوض اگر مصرف این مکمل باعث حالت تهوع در شما می گردد، بهتر است آن را قبل از خواب بخورید. حتما ناراحتی هایی را که در اثر مصرف این مکمل برایتان پیش می آید، با متخصص معالجتان در میان بگذارید.

شرایط جذب بهتر آهن

اگر می خواهید آهن بهتر جذب گردد، مکمل را هنگامی که معده تان خالی است، همراه یک لیوان آب یا آب پرتقال بخورید زیرا ویتامین C به جذب آن یاری می نماید. یادتان باشد مکمل آهن را همراه شیر، چای، قهوه، مکمل کلسیم یا شربت آنتی اسید نخورید، کلسیم و پلی فنول ها جذب آهن را مختل می نماید.

تاثیر کم خونی فقر آهن شما و جنین

هر چقدر هم کم خون باشید، جنین مقادیر کافی آهن از بدن شما دریافت می نماید اما کم خونی فقر آهن ممکن است باعث کم خونی دوران طفولیت گردد. این نوع کم خونی ممکن است باعث به جهان آوردن جنین مرده یا مرگ نوزاد گردد. کمبود آهن در بدن باعث می گردد انرژی تان تحلیل رود و در صورت ابتلا به عفونت ها، دیرتر بهبود یابید؛ ضربان قلبتان تندتر می گردد و سرتان گیج می رود، اگر کم خونی در اواخر دوره بارداری ایجاد گردد، احتمال خونریزی هنگام زایمان افزایش می یابد.

پیشگیری از کم خونی فقر آهن

حتما از ابتدای بارداری غذاهای غنی از آهن و مکمل هایی که متخصص برایتان تجویز می نماید، بخورید. گوشت قرمز و سفید هر دو منابع خوب آهن هستند. حبوبات و عدس، کشمش، خرما، سیب زمینی با پوست، مغزها، انجیر، کلم بروکلی، سبزی های با برگ سبز تیره، چغندر و نان سبوس دار از منابع گیاهی آهن هستند. یادتان باشد بدن آهن منابع جانوری را بهتر از منابع گیاهی جذب می نماید. در دوران بارداری برای تامین آهن، جگر نخورید زیرا علاوه بر مواد سمی، مقادیر قابل توجهی ویتامین A دارد که می تواند باعث اختلالاتی در جنین گردد. یادتان باشد مکمل های آهن و غذاهای حاوی آهن را به همراه آنتی اسیدها یا مکمل کلسیم مصرف نکنید.

نظر متخصص: دکتر رضا صفایی/فوق تخصص هماتولوژی و آنکولوژی

مصرف مکمل آهن تا 3 ماه پس از زایمان

گاهی در دوران بارداری، اندازه پلاکت های مادر کمتر از 70 هزار می گردد که در این صورت باید او را از نظر ابتلا به بیماری هایی که باعث کاهش پلاکت ها می گردد، آنالیز کرد. خانم باردار در معرض بیماری کم خونی هم قرار گرفته است که شایع ترین نوع آن کم خونی فقرآهن در تمام جهان و تمام خانم هاست...

گاهی کم خونی خود را به صورت ریز یا کمرنگ شدن گلبول های قرمز نشان می دهد. به طور کلی خانم ها به علت خون ریزی ماهانه، ذخایر آهن کمتری دارند و برای ابتلا به کم خونی فقر آهن مستعدترند. افرادی که رژیم های غلط می گیرند و از منابع آهن استفاده نمی نمایند بیشتر در معرض خطرند.

در دوران بارداری با توجه به احتیاج جنین به مقادیر قابل توجه آهن، مادر کم خون می گردد. به همین علت پزشکان از سه ماهه اول بارداری تا 3 ماه پس از زایمان، مصرف مکمل آهن را توصیه می نمایند. کم بودن اندازه اسید فولیک باعث کم خونی ناشی از اسیدفولیک خواهد شد بنابراین برای پیشگیری، مکمل اسیدفولیک از 3-2 ماه قبل از بارداری برای مادر تجویز می گردد زیرا اگر از دوران قبل از بارداری اندازه اسیدفولیک بدن مادر کافی نباشد، محور عصبی جنین دچار نقایصی خواهد شد.

دیگر انواع کم خونی در دوران بارداری ایجاد نمی شوند مگر اینکه بیماری های مختلف کم خونی ایجاد نمایند. خانم هایی که قصد بارداری دارند، بهتر است حداقل 3-2 ماه قبل از بارداری به متخصص زنان مراجعه و بارداری طبق برنامه و تحت نظری داشته باشند. در این دوره یک آزمایش خون کامل از خانم گرفته و اگر مادری کم خونی داشته باشد معین و درمان می گردد. خانم های جوان با توجه به حجم خون دفعی ماهانه گاهی سرخود مکمل آهن مصرف می نمایند.

شایع بودن کم خونی در خانم ها علت بر مصرف خودسرانه آهن نیست و پزشکان هم نباید بدون انجام آزمایش های تشخیصی برای خانم ها مکمل آهن تجویز نمایند. حتما باید آنالیز تخصصی صورت گیرد.

سرطان های دستگاه گوارش در افراد میانسال شایع تر است. یکی از علایم سرطان های بدخیم دستگاه گوارش کم خون شدن این قسمت هاست. در پی چنین وضعیتی، فرد آهن هم از دست می دهد و دچار فقرآهن می گردد.

اگر در چنین مواردی شخص خودسرانه آهن مصرف یا پزشک بدون آزمایش، مکمل آهن تجویز کند، خونسازی بیمار دوباره از سر گرفته می گردد، کم خونی بهبود می یابد و درنتیجه علایم بدخیمی سرطان پوشیده می ماند و بدخیمی پیشرفت می نماید و بیمار زمانی متوجه سرطان بدخیمش می گردد که علایم پیشرفته سرطان خود را نشان می دهند.

منبع : هفته نامه سلامت

منبع: راسخون